Coronacrisis versterkt positie technocraten
De mensheid staat nu voor een wereldwijde crisis. Misschien wel de grootste crisis van onze generatie. De beslissingen die mensen en overheden de komende weken zullen nemen vormen de wereld waarschijnlijk nog jaren. Ze zullen niet alleen ons gezondheidszorgsysteem vormgeven maar ook onze economie, politiek en cultuur. We moeten snel handelen en beslissen. We moeten ook rekening houden met de langetermijngevolgen van onze acties. Bij het kiezen tussen alternatieven moeten we ons niet alleen afvragen hoe we de onmiddellijke dreiging kunnen overwinnen, maar ook wat voor wereld we zullen bewonen zodra de storm voorbij is. Ja, de storm zal voorbijgaan, de mensheid zal overleven, de meesten van ons zal nog steeds leven, maar we zullen in een andere wereld wonen.
Veel noodmaatregelen op korte termijn zullen een vaste waarde worden. Dat is de aard van noodsituaties. Ze versnellen historische processen. Beslissingen die in normale tijden die jaren in beslag zouden kunnen nemen, worden binnen enkele uren gepasseerd. Onrijpe en zelfs gevaarlijke technologieën worden in gebruik genomen, omdat de risico’s van niets doen groter zijn. Hele landen dienen op grote schaal als proefkonijn sociale experimenten. Wat gebeurt er als iedereen thuis werkt en alleen op afstand communiceert? Wat gebeurt er als hele scholen universiteiten online gaan? In normale tijden, overheden, bedrijven en onderwijs besturen zouden nooit overeenkomen om dergelijke experimenten uit te voeren. Maar dit keer is niet normaal.
In deze tijd van crisis staan we voor twee bijzonder belangrijke keuzes. De eerste is tussen totalitair toezicht en empowerment van burgers. De tweede is tussen nationalistisch isolement en wereldwijde solidariteit.
Onderhuids toezicht
Om de epidemie te stoppen, moeten hele populaties aan bepaalde voorwaarden van richtlijnen voldoen. Dit kan op twee manieren. Een methode is voor de regering om mensen te controleren en degenen die de regels overtreden te straffen. Vandaag voor de eerste keer in de menselijke geschiedenis maakt technologie het mogelijk om iedereen altijd te volgen. Vijftig jaar geleden kon de KGB nog niet 24 uur lang 240 miljoen Sovjetburgers volgen, noch hopen alle verzamelde informatie effectief te verwerken. Daar waren te weinig agenten voor. Maar nu kunnen overheden vertrouwen op alomtegenwoordige sensoren en krachtige algoritmen in plaats van spookjes van vlees en bloed.
In hun strijd tegen de coronavirusepidemie hebben verschillende regeringen dat al gedaan en de nieuwe bewakingsinstrumenten ingezet. Het meest opvallende geval is China. Door nauwe monitoring van smartphones van mensen, gebruikmakend van honderden miljoenen gezichtsherkenning camera’s en mensen verplichten om hun lichaamstemperatuur te controleren en te melden en medische toestand kunnen de Chinese autoriteiten niet alleen snel vermoedelijke coronavirusdragers identificeren, maar ook hun bewegingen volgen en identificeren met wie ze in contact kwamen. Een reeks mobiele apps waarschuwt burgers over hun nabijheid tot geïnfecteerde patiënten.
Dit soort technologie is niet beperkt tot Oost-Azië. Premier Benjamin Netanyahu van Israël heeft onlangs de Israel Security Agency ingezet om bewakingstechnologie te gebruiken (normaal gesproken voor het bestrijden van terroristen) om het coronavirus op te sporen bij mensen.
Toen de relevante parlementaire subcommissie weigerde de maatregel door te voeren ramde Netanyahu ramde het er door met een “noodbesluit”. Je zou kunnen zeggen dat er niets nieuws is over dit alles. De afgelopen jaren hebben zowel overheden als bedrijven gebruik gemaakt steeds geavanceerdere technologieën om mensen te volgen, te volgen en te manipuleren. Nog als we niet oppassen, kan de epidemie toch een belangrijke markeren keerpunt in de bewakingsgeschiedenis. Niet alleen omdat het de de inzet van instrumenten voor massaal toezicht in landen die deze tot dusver hebben verworpen, maar nog meer omdat het een dramatische overgang van “over de huid” naar betekent “Onderhuids” toezicht. Tot nu toe, toen uw vinger het scherm van uw smartphone raakte en op een klikte link, de regering wilde weten waar uw vinger precies op klikte. Maar met coronavirus verschuift de focus van interesse. Nu wil de regering het weten de temperatuur van uw vinger en de bloeddruk onder de huid.
De noodpudding
Een van de problemen waarmee we worden geconfronteerd bij het uitwerken van waar we staan op surveillance is dat niemand van ons precies weet hoe we worden gesurveilleerd, en wat de komende jaren zou kunnen brengen. Surveillance technologie ontwikkelt zich in razend tempo, en wat leek science-fiction 10 jaar geleden is vandaag oud nieuws. Als een gedachte-experiment, overweeg dan een hypothetische regering die eist dat elke burger draagt een biometrische armband die lichaamstemperatuur en hartslag controleert 24 uur per dag. De resulterende gegevens worden opgepot en geanalyseerd door overheidsalgoritmen. De algoritmen zullen weten dat je ziek bent, zelfs voordat je het weet, en ze zullen ook weten waar je bent geweest, en wie je hebt ontmoet. De ketens van infectie kunnen drastisch worden ingekort, en zelfs helemaal worden gesneden. Een dergelijk systeem zou de epidemie binnen enkele dagen kunnen stoppen. Klinkt geweldig, toch?
Het nadeel is natuurlijk dat dit legitimiteit zou geven aan een angstaanjagend nieuw bewakingssysteem. Als je weet, bijvoorbeeld, dat ik klikte op een Fox News link in plaats van een CNN-link, dat kan je iets leren over mijn politieke opvattingen en misschien zelfs mijn persoonlijkheid. Maar als je controleren wat er gebeurt met mijn lichaamstemperatuur, bloeddruk en hartslag als ik de videoclip bekijk, kun je leren wat me aan het lachen maakt, wat me aan het huilen maakt, en wat me echt, echt boos maakt.
Het is cruciaal om te onthouden dat woede, vreugde, verveling en liefde biologische verschijnselen zijn, zoals koorts en hoest. Dezelfde technologie die hoest identificeert kan ook lachen identificeren. Als bedrijven en overheden massaal onze biometrische gegevens gaan oogsten, en kunnen ze ons veel beter leren kennen dan we onszelf kennen, en ze kunnen dan niet alleen onze gevoelens voorspellen, maar ook onze gevoelens manipuleren en ons alles verkopen wat ze willen – of het nu een product of een politicus is. Biometrische monitoring zou Cambridge Analytica’s data hacking tactieken eruit laten zien als iets uit het stenen tijdperk. Stel je Noord-Korea voor in 2030, als elke burger 24 uur per dag een biometrische armband moet dragen. Als je luistert naar een toespraak van de Grote Leider en de armband pikt de verklikkertekens van woede op, dan ben je er klaar mee.
U kunt natuurlijk pleiten voor biometrisch toezicht als een tijdelijke maatregel die tijdens de noodtoestand wordt genomen. Het zou verdwijnen als de noodsituatie voorbij is. Maar tijdelijke maatregelen hebben een nare gewoonte van overleven noodsituaties, vooral omdat er altijd een nieuwe noodsituatie op de loer op de horizon. Mijn thuisland Israël heeft bijvoorbeeld de noodtoestand uitgeroepen tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog van 1948, die een reeks tijdelijke maatregelen rechtvaardigde, van perscensuur en landbeslag tot speciale regels voor het maken van pudding (ik hou je niet voor de gek). De Onafhankelijkheidsoorlog is al lang gewonnen, maar Israël heeft nooit de noodtoestand uitgeroepen en is er niet in geslaagd veel van de “tijdelijke” maatregelen van 1948 af te schaffen (het noodpuddingsdecreet werd in 2011 genadig afgeschaft).
Zelfs wanneer infecties van coronavirus zijn tot nul, sommige data-hongerige regeringen kunnen beweren dat ze nodig hadden om de biometrische surveillance systemen op zijn plaats te houden, omdat ze bang zijn voor een tweede golf van coronavirus, of omdat er een nieuwe ebola-stam evolueert in Centraal-Afrika, of omdat . . . je krijgt het idee. Er woedt de laatste jaren een grote strijd over onze privacy. De coronaviruscrisis kan het kantelpunt van de strijd zijn. Voor wanneer mensen een keuze krijgen tussen privacy en gezondheid, zullen ze meestal kiezen voor gezondheid.
De zeeppolitie
Mensen vragen om te kiezen tussen privacy en gezondheid is in feite de wortel van het probleem. Omdat dit een verkeerde keuze is. We kunnen en moeten genieten van zowel privacy als gezondheid. We kunnen ervoor kiezen om onze gezondheid te beschermen en de coronavirusepidemie te stoppen, niet door totalitaire surveillanceregimes in te stellen, maar door burgers mondiger te maken. In de afgelopen weken, een aantal van de meest succesvolle inspanningen om de coronavirus epidemie in te dammen werden georkestreerd door Zuid-Korea, Taiwan en Singapore. Hoewel deze landen enig gebruik hebben gemaakt van trackingtoepassingen, hebben zij zich veel meer gebaseerd op uitgebreide tests, op eerlijke verslaggeving en op de bereidwillige medewerking van een goed geïnformeerd publiek.
Gecentraliseerde monitoring en strenge straffen zijn niet de enige manier om mensen te laten voldoen aan gunstige richtlijnen. Wanneer mensen de wetenschappelijke feiten te horen krijgen, en wanneer mensen vertrouwen op overheidsinstanties om hen deze feiten te vertellen, kunnen burgers het juiste doen, zelfs zonder dat een Big Brother over hun schouders waakt. Een zelf-gemotiveerde en goed geïnformeerde bevolking is gewoonlijk veel krachtiger en efficiënter dan een politie, onwetende bevolking.
Denk bijvoorbeeld aan het wassen van je handen met zeep. Dit is een van de grootste vooruitgang ooit op het gebied van menselijke hygiëne. Deze eenvoudige actie redt miljoenen levens per jaar. Hoewel we het voor lief nemen, ontdekten wetenschappers pas in de 19e eeuw het belang van handen wassen met zeep. Voorheen gingen zelfs artsen en verpleegkundigen van de ene chirurgische ingreep naar de andere zonder hun handen te wassen. Vandaag de dag wassen miljarden mensen dagelijks hun handen, niet omdat ze bang zijn voor de zeeppolitie, maar omdat ze de feiten begrijpen. Ik was mijn handen met zeep omdat ik heb gehoord van virussen en bacteriën, ik begrijp dat deze kleine organismen ziekten veroorzaken, en ik weet dat zeep ze kan verwijderen.
Maar om een dergelijk niveau van naleving en samenwerking te bereiken, heb je vertrouwen nodig. Mensen moeten de wetenschap vertrouwen, de overheid vertrouwen en de media vertrouwen. Onverantwoordelijke politici hebben de afgelopen jaren bewust het vertrouwen in de wetenschap, in de overheid en in de media ondermijnd. Nu zouden diezelfde onverantwoordelijke politici in de verleiding kunnen komen om de hoge weg naar autoritarisme te nemen, met het argument dat je het publiek gewoon niet kan vertrouwen om het juiste te doen.
Normaal gesproken kan het vertrouwen dat al jaren wordt uitgehold niet van de ene op de andere dag worden hersteld. Maar dit zijn geen normale tijden. In een moment van crisis kunnen ook geesten snel veranderen. Je jarenlang bittere argumenten hebben met je broers en zussen, maar als er een noodsituatie optreedt, ontdek je plotseling een verborgen reservoir van vertrouwen en amity, en je haast je om elkaar te helpen. In plaats van een surveillanceregime op te bouwen, is het nog niet te laat om het vertrouwen van mensen in de wetenschap, in de overheid en in de media te herstellen. We moeten zeker ook gebruik maken van nieuwe technologieën, maar deze technologieën moeten de burgers mondiger maken. Ik ben er allemaal voor om mijn lichaamstemperatuur en bloeddruk te controleren, maar die gegevens mogen niet worden gebruikt om een almachtige overheid te creëren. Integendeel, die gegevens moeten mij in staat stellen om beter geïnformeerde persoonlijke keuzes te maken, en ook om de overheid verantwoordelijk te houden voor haar beslissingen.
Als ik mijn eigen medische aandoening 24 uur per dag kon volgen, zou ik niet alleen leren of ik een gezondheidsrisico ben geworden voor andere mensen, maar ook welke gewoonten bijdragen aan mijn gezondheid. En als ik betrouwbare statistieken over de verspreiding van coronavirus zou kunnen openen en analyseren, zou ik kunnen beoordelen of de regering mij de waarheid vertelt en of het het juiste beleid neemt om de epidemie te bestrijden. Wanneer mensen praten over toezicht, bedenk dan dat dezelfde surveillance technologie kan meestal niet alleen worden gebruikt door overheden om individuen te controleren – maar ook door individuen om regeringen te controleren.
De coronavirus epidemie is dus een belangrijke test van burgerschap. In de komende dagen, ieder van ons moet ervoor kiezen om wetenschappelijke gegevens en deskundigen in de gezondheidszorg vertrouwen op ongegronde samenzweringstheorieën en egoïstische politici. Als we er niet in slagen om de juiste keuze te maken, kunnen we merken dat we onze meest kostbare vrijheden weggeven, denkend dat dit de enige manier is om onze gezondheid te beschermen.
We hebben een globaal plan nodig.
De tweede belangrijke keuze waarmee we worden geconfronteerd is tussen nationalistische isolatie en mondiale solidariteit. Zowel de epidemie zelf als de daaruit voortvloeiende economische crisis zijn mondiale problemen. Zij kunnen effectief slechts door globale samenwerking worden opgelost.
Eerst en vooral, om het virus te verslaan moeten we informatie wereldwijd delen. Dat is het grote voordeel van mensen ten opzichte van virussen. Een coronavirus in China en een coronavirus in de VS kan niet uitwisselen tips over hoe om mensen te infecteren. Maar China kan de VS veel waardevolle lessen leren over coronavirus en hoe ermee om te gaan. Wat een Italiaanse arts ontdekt in Milaan in de vroege ochtend zou wel eens levens redden in Teheran door de avond. Wanneer de Britse regering aarzelt tussen verschillende beleidsmaatregelen, kan zij advies krijgen van de Koreanen die al een maand geleden voor een soortgelijk dilemma stonden. Maar om dit te laten gebeuren, hebben we een geest van wereldwijde samenwerking en vertrouwen nodig.
In de komende dagen, ieder van ons moet ervoor kiezen om wetenschappelijke gegevens en deskundigen in de gezondheidszorg vertrouwen op ongegronde samenzweringstheorieën en egoïstische politici.
Landen moeten bereid zijn om informatie openlijk en nederig advies in te winnen en moeten kunnen vertrouwen op de gegevens en de inzichten die ze ontvangen. We hebben ook een wereldwijde inspanning nodig om medische apparatuur te produceren en te distribueren, met name testkits en ademhalingsmachines. In plaats van elk land dat het lokaal probeert te doen en alles wat het kan krijgen hamsteren, kan een gecoördineerde wereldwijde inspanning de productie sterk versnellen en ervoor zorgen dat levensreddende apparatuur eerlijker wordt verdeeld. Net zoals landen tijdens een oorlog belangrijke industrieën nationaliseren, kan de menselijke oorlog tegen het coronavirus ons verplichten om de cruciale productielijnen te “vermensigeren”. Een rijk land met weinig coronavirusgevallen zou bereid moeten zijn om kostbare apparatuur naar een armer land met vele gevallen te verzenden, erop te vertrouwen dat als en wanneer het vervolgens hulp nodig heeft, andere landen zijn hulp zullen komen.
We kunnen overwegen een soortgelijke wereldwijde inspanning om medisch personeel te bundelen. Landen die momenteel minder getroffen zijn, zouden medisch personeel naar de zwaarst getroffen regio’s ter wereld kunnen sturen, zowel om hen te helpen in hun uur van nood, als om waardevolle ervaring op te doen. Als later op de nadruk van de epidemische verschuivingen, zou de hulp kunnen beginnen stromend in de tegenovergestelde richting.
Ook op economisch vlak is wereldwijde samenwerking van vitaal belang. Gezien het mondiale karakter van de economie en van de toeleveringsketens, als elke regering zijn eigen ding doet in volledige minachting van de anderen, zal het resultaat chaos en een verdiepingscrisis zijn. We hebben een globaal actieplan nodig, en dat hebben we snel nodig.
Een andere vereiste is het bereiken van een wereldwijde overeenkomst over reizen. Het opschorten van alle internationale reizen voor maanden zal leiden tot enorme ontberingen, en belemmeren de oorlog tegen het coronavirus. Landen moeten samenwerken om in order to op zijn minst een straaltje essentiële reizigers de grens te laten overschrijden: wetenschappers, artsen, journalisten, politici, zakenmensen. Dit kan worden bereikt door een wereldwijd akkoord te bereiken over de prescreening van reizigers door hun thuisland. Als u weet dat alleen zorgvuldig gescreende reizigers werden toegestaan op een vliegtuig, zou je meer bereid zijn om ze te accepteren in uw land.
Helaas doen de landen op dit moment nauwelijks iets van deze dingen. Een collectieve verlamming heeft de internationale gemeenschap in zijn greep. Er lijken geen volwassenen in de kamer. Men zou al weken geleden een spoedvergadering van wereldleiders hebben verwacht om met een gemeenschappelijk actieplan te komen. De G7-leiders zijn er deze week nog in geslaagd een videoconferentie te organiseren, en dat heeft niet tot een dergelijk plan geleid.
In eerdere wereldwijde crises – zoals de financiële crisis van 2008 en de ebola-epidemie van 2014 – namen de VS de rol van wereldleider op zich. Maar de huidige Regering van de V.S. heeft de baan van leider afgetreden. Het heeft heel duidelijk gemaakt dat het geeft om de grootsheid van Amerika veel meer dan over de toekomst van de mensheid.
Deze regering heeft zelfs haar naaste bondgenoten in de steek gelaten. Toen het alle reizen uit de EU verbood, deed het niet de moeite om de EU zo veel als een vooraankondiging te geven – laat staan overleg met de EU over die drastische maatregel. Het heeft Duitsland schandalig gemaakt door naar verluidt $1bn aan een Duits farmaceutisch bedrijf aan te bieden om monopolierechten aan een nieuw vaccin Covid-19 te kopen. Zelfs als de huidige regering uiteindelijk overstag verandert en met een globaal plan van aanpak komt, zouden weinigen een leider volgen die nooit verantwoordelijkheid neemt, die nooit fouten toelaat, en die routinematig alle eer voor zichzelf neemt terwijl hij alle schuld aan anderen overlaat.
Als de leegte achtergelaten door de VS niet wordt gevuld door andere landen, niet alleen zal het veel moeilijker om de huidige epidemie te stoppen, maar de erfenis ervan zal blijven de internationale betrekkingen vergiftigen voor de komende jaren. Toch is elke crisis ook een kans. We moeten hopen dat de huidige epidemie de mensheid zal helpen het acute gevaar van de mondiale verdeeldheid te realiseren.
De mensheid moet een keuze maken. Zullen we de weg van verdeeldheid afleggen, of zullen we de weg van mondiale solidariteit volgen? Als we voor verdeeldheid kiezen, zal dit niet alleen de crisis verlengen, maar waarschijnlijk ook in de toekomst tot nog ergere catastrofes leiden. Als we kiezen voor wereldwijde solidariteit, zal het niet alleen een overwinning zijn tegen het coronavirus, maar tegen alle toekomstige epidemieën en crises die de mensheid in de 21ste eeuw zouden kunnen bestormen.
Yuval Noah Harari is auteur van ‘Sapiens’, ‘Homo Deus’ en ’21 Lessons for the 21st Century’
https://www.ft.com/the world after corona
